Biyografi Nedir? Biyografinin Özellikleri
Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret gibi alanlarda haklı bir üne kavuşmuş, tanınmış insanların hayatlarını, eserlerini, başarılarını okuyucuya duyurmak amacıyla yalın bir dille, tarafsız bir görüşle yazılan inceleme yazılarına "biyografi (yaşam öyküsü, hayat hikâyesi)" denir. Eskiden bu tür yazılara "tercüme-i hâl" denirdi.
Biyografinin özellikleri şunlardır:
Biyografide amaç, söz konusu kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.
Biyografilerde anlatılan kişinin özellikle hayatı, eserleri, kişiliği, görüşleri konu edilir.
Biyografide kişinin nerede doğduğu, çocukluğunun nasıl bir ortamda geçtiği, öğrenim hayatı, yaptığı işler, çalıştığı yerler, kişiliği, huy ve karakteri, davranış özellikleri, başarılı olduğu alanlar, eserleri, ürünleri anlatılır.
Belgelere ve örneklere dayandırılarak hazırlanan biyografiler sanat ve meslek alanındaki tarihçiler için önemli kaynaklardır.
Biyografiler belgesel nitelikte olup gelecek kuşaklara önemli bilgilerin, tecrübelerin, örneklerin, görüşlerin aktarıldığı kaynaklardır.
Dünya Edebiyatında Biyografi
Tarihte ölen kişinin yaşamını ve yapıtlarını öven mezar yazıtları ve cenaze törenlerindeki konuşmalar yaşam öykülerinin ilk örnekleri sayılabilir. Daha sonra eldeki verilerin keyfi ya da eleştirellikten uzak bir yorumuna dayanan, söz konusu kişiyi övmek ve okura örnek oluşturmak için yazılan yaşam öyküleri başlamıştır. Bunun hemen ardından kişilerin gerçek yüzünü ortaya çıkarmayı amaçlayan eleştirel yaşam öyküleri de kaleme alınmıştır.
Biyografi türünün ilk büyük yazarı, eski Yunan edebiyatından Plutarkos'tur. Bu türün Batı edebiyatındaki kökleri Plutarkos'un Romalıları anlattığı "Hayatlar" adlı eserine dayanmaktadır. Ancak Batı da bu türün yaygınlaşması 16. yüzyıldan sonradır. 20. yüzyılda ise Batı da bir aileyi veya çevreyi ele alan geniş kapsamlı biyografik eserler yazılmaya başlanmıştır.
Türk Edebiyatında Biyografi
Divan edebiyatında şairleri anlatan eserlere 'tezkire" denirdi. Çağatay yazarlarından Ali Şir Nevai 16. yüzyılda "Mecâlis'ün-Nefâis" adlı eseriyle Türk edebiyatında ilk biyografi örneğini vermiştir.
Ünlü kişilerin hayatlarını konu alan, bunları roman tarzında işleyen edebî yazılara "biyografik roman" denir. Biyografik romanlar da Türk edebiyatında önemli bir yer tutmaktadır. Bazı sanatçılar romanlarını biyografi tarzında yazmışlardır. Mehmet Emin Erişilgil'in "Bir Fikir Adamının Romanı: Ziya Gökalp", "Bir İslâm Şairinin Romanı: Mehmet Akif"; Tahir Alangu'nun "Ülkücü Bir Yazarın Romanı: Ömer Seyfettin"; Oğuz Atay'ın "Bir Bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan' adlı eserleri biyografik romana örnek gösterilebilir.
Edebiyat, sanat, siyaset, ticaret gibi alanlarda haklı bir üne kavuşmuş, tanınmış insanların hayatlarını, eserlerini, başarılarını okuyucuya duyurmak amacıyla yalın bir dille, tarafsız bir görüşle yazılan inceleme yazılarına "biyografi (yaşam öyküsü, hayat hikâyesi)" denir. Eskiden bu tür yazılara "tercüme-i hâl" denirdi.
Biyografinin çeşitli türleri bulunmaktadır.Biyografi 3 türe ayrılmaktadır.Bunlar;
Bilimsel Biyografi:Konusu olan insanın hayatını yorumlayarak ortaya koyduğu düşünce ve eserleri ayrıntılı bir şekilde inceleyerek ortaya koyar.
Biyografik Roman: Kişinin hayatını bir film gibi, bir roman gibi yaşayarak anlatan bir türdür.Roman yazımı tarz ve özelliklerini içinde barındıran biyografi türüdür.
Nekroloji: Bu biyografi türünde ise ölümünün üstünden fazla süre geçmemiş kişilerin hayatının iyi,güzel ve olumlu yanlarını alarak onu anmak amacıyla ortaya konan türe nekroloji denir.
Biyografi türünün belirleyici özellikleri, aşağıda sıralanan maddelerdeki gibidir:
1- Yaşamı yazılan kişinin kendisi tarafından değil, onunla ilgili araştırma yapan, bilgi ve belgelere ulaşan veya onun yaşamına yakından tanıklık etmiş kişiler tarafından kaleme alınır.
2- Tarafsız ve gerçekçi olunmalıdır.
3- Bilgi, belge, tanık ve kanıtlara dayandırılmalıdır.
4- Kronolojik sıra izlenebilir.
5- Kişiyi tüm yönleriyle tanıtır. Kişinin önemi, değeri, benzerlerinden farkı belirlenmelidir.
6- Öznel bir tutum izlenmemeli, kişinin yaşamı aşırı yerme ve övmelerden uzak tutulmalıdır
7- Açık, sade bir dil kullanılır.
8- Divan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, "Tezkire" denirdi.
9- Türün ünlüleri; Mithat Cemal Kuntay, Şevket Süreyya Aydemir.
Türk edebiyatında ilk biyografik eser, Malik Bahşi'nin Feridüddin-i Attar'dan çevirmiş olduğu "Tezkiretü'l-Evliya"dır.
Ekleyen : dersimiz.com