İsim ve Sıfat Tamlamaları
TAMLAMALAR : İsmin veya sıfatın başka bir isim tarafından tamamlanmasıyla oluşan söz gruplardır.
A) Sıfat Tamlaması B) İsim Tamlaması
A) SIFAT TAMLAMASI: Bir sıfatın bir ismi çeşitli yönlerden nitelemesi veya belirtmesiyle oluşur.
- güzel insan
- masmavi deniz
- bir akşam
- on soru
- sarışın çocuk
- kaç kitap
- nasıl ev
- birçok öğrenci
- başka gün
- her akşam
- gelecek hafta
- gezdiğimiz sahil
- uçan martılar
B) İSİM TAMLAMASI (AD TAKIMI): Bir ismin başka bir isim tarafından değişik şekillerde tamamlanmasıyla oluşur.
tamlayan tamlanan
tamlayan eki(-ın, -in, -un, -ün) tamlanan eki (aitlik, iyelik) (-ı, -i, -u, -ü, -sı, -si, su, -sü, -ları, -leri)
kapı kol (ilgisiz iki sözcük)
kapı kolu (isim tamlaması)
kapının kolu (isim tamlaması)
çocuğun kitabı (isim tamlaması)
çocuğun koşması (isim tamlaması değil)
babamın arabası (isim tamlaması)
babamın söylediği (isim tamlaması değil)
UYARI: İsim tamlamalarında iki unsurun da isim olması gerekir.
1- Belirtili İsim Tamlaması: Tamlayanın ve tamlananın ek aldığı tamlamalardır.
- okulun bahçesi
- kışın güzelliği
- ağacın yaprakları
- evin önü
- onun çantası
- şunun şurası
- benim evim
- bizim şarkımız
- akşamın kızıllığı
- yolun sonu
- denizin rengi
- adamın biri
- kitabın fiyatı
- Yalova'nın sahili
2- Belirtisiz İsim Tamlaması: Sadece tamlananın ek aldığı tamlamalardır.
- bahçe kapısı
- akşam güneşi
- eylül akşamları
- bahar rüzgârı
- masa örtüsü
- deniz kenarı
- yol boyu
- Türkçe dersi
- temizlik görevlisi
- gelin arabası
- yasemin bahçesi
- hüzün perisi
- kuş sesleri
- erguvan şenlikleri
- kar beyazı
- altın sarısı
- deniz mavisi
3- Takısız İsim Tamlaması: Tamlayanın ve tamlananın ek almadığı tamlamalardır. dersimiz.com
a) Tamlananın neyden yapıldığını bildirir.
- altın bilezik
- tahta masa
- plastik top
- cam vazo
- yün çorap
- taş duvar
b) Tamlananın neye benzediğini bildirir.
- örümcek adam
- aslan askerler
- elma yanak
- ipek saç
- taş kalp
- çelik irade
- En az üç isimden oluşan tamlamalardır.
- okul bahçesinin kapısı
- kır çiçeklerinin güzelliği
- gelin arabasının süsleri
- Ahmet'in kardeşinin oyuncağı
- evin demir kapısı
- öğrencilerin sınav heyecanı
- macera romanlarının tutkunları
- yalnızlığın perde arkası
- sahil boylarının sessizliği
TAMLAMALARDA ÖZELLİKLER
Tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.
- Buz gibidir suları bu güzelim köyün.
- Rengi hâlâ aklımdadır gözlerinin.
- Balkonu denize bakardı evimizin.
Tamlayanın veya tamlananın başına değişik türde sözcükler gelebilir.
- Mavi gömleğin beyaz düğmeleri vardı. (sıfat)
- Ağacın pencereye değen dallarını kesmişler. (sıfat)
- Eren, sınıfın en çalışkan öğrencisiydi. (zarf, sıfat)
- Dün akşam onun da kardeşi geldi. (bağlaç)
- Sahilin artık tadı kalmadı. (zarf)
- Buraların sadece sonbaharı güzeldir. (ilgeç)
Bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir.
- Bahçenin gülü, sümbülü, bülbülü eksik olmazdı.
- Artık şiir eleştirmenleri ve okurları taze soluklar istiyor.
Bir tamlanan birden fazla tamlayana bağlanabilir.
- Öğrencilerin, öğretmenlerin ve velilerin isteği çocukların sınavı kazanmasıydı.
- Sanatçı, roman ve öykü alanında oldukça başarılıydı.
Tamlayan düşebilir.
- Kardeşi dün okula gitmiş. (onun)
- Evimiz okula oldukça uzaktı. (bizim)
Tamlamalar sıfat ve zarf görevinde kullanılabilir.
- Gökyüzünü kar beyazı bulutlar kaplamıştı. (sıfat)
- Çocuğun deniz mavisi gözleri vardı. (sıfat)
- Güneş altın sarısı görünüyordu bugün. (zarf)
- Buraya bir kış günü gelmişti. (zarf)
Tamlama bir sıfat tarafından nitelenebilir veya belirtilebilir.
- mavi okul önlüğü
- pahalı güneş gözlüğü
- yeni çocuk parkı
- soğuk bir kış gecesi
- şu eylül akşamları
- bir sahil kasabası
Ekleyen : Mehmet Akif Güner