Anadolu Uygarlıkları (Hattiler, Hititler, Frigler, Lidyalılar, İyonlar, Urartular)

ANADOLU UYGARLIKLARI

Hattiler:

  • MÖ 3. binli yıllarda Anadolu medeniyetini Hattiler kurmuştur.
  • Anadolu’nun ilk halkıdır. Zamanla Hititlerle karışmışlardır.
  • Çok tanrı inancı görülür. Ana Tanrıça Annus’tur.

 

Hititler:

  • Mezopotamya ve Mısır uygarlığını birleştirerek Anadolu uygarlığını meydana getirdiler.
  • Anadolu’ya Kafkaslar üzerinden geldikleri tahmin edilmektedir. MÖ 2000
  • Kızılırmak dolaylarında devlet kurdular. Başkentleri Hattuşaş’tır.
  • Devletin ilk kralı I. Hattuşil’dir(labarna).
  • Mısırlılar ile 16 yıl süren Kadeş Savaşı’nı yapmışlardır.
  • Tarihin ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşmasını Mısırlılar ile yaptılar.
  • Hitit şehirleri başkentten gönderilen valiler tarafından yönetilirdi
  • Tarihin ilk medeni kanunu Hititler tarafından yapılmıştır.
  • Hititlerin sayılamayacak kadar çok tanrıları vardı. Bu yüzden Hitit ülkesine "Bin Tanrı İli" denilmiştir.
  • Hititler çivi yazısı ve hiyeroglif (resim yazısı) kullanmışlardır. Yazıyı Asurlulardan öğrenmişlerdir.
  • Mimarlık ve heykel sanatında ilerlemişlerdir. Güneş kursları (sembolleri) ünlüdür.
  • “Yazılıkaya ve İvriz” kabartmaları önemli eserleridir.
  • Devlet kral (Tabarna), kraliçe (Tavananna) ve İhtiyarlar Meclisi tarafından idare edilirdi.
  • Hitit kraliçelerinin önemli yetkileri vardı. d e r s i m i z . c o m
  • Tarihin ilk objektif tarih yazıcılığı olarak kabul edilen Anallar (Yıllıklar) Hititler tarafından yazılmıştır.
  • Ege Göçleri sonucu yıkıldılar ve bir süre Geç Hitit Şehir Devletleri şeklinde yaşadılar.

 

Frigler:

  • Hititlerin yıkılmasından sonra Orta ve Batı Anadolu’da merkezleri Gordiyon olmak üzere devlet kurdular.
  • Kendilerine ait alfabeleri vardır.
  • Ticaret yerine tarıma önem vermişler tarım ve hayvancılığı koruyan ağır cezalı kanunlar koymuşlardır. (bir saban kıranın, bir öküz kesenin cezası ölümdü)
  • Kuyumculuk ve kaya oymacılığında ilerlemişlerdir.
  • Devletin ilk kralı “Gordios’tur”
  • Kral Midas döneminde Kimmerler tarafından yıkıldılar.
  • Ana tanrıçaları “Kibele’dir”
  • “Tapates” adı verilen halı ve kilim dokumaları önemlidir.
  • “Megaron” tipi evleri vardı. (giriş ve büyük bir salonlu ev tipi)

 

Lidyalılar:

  • Kral Giges tarafından MÖ 687’de Gediz ve K. Menderes nehirleri arasında kuruldular.
  • Başkentleri “Sard” şehriydi.
  • Sard’dan Asur’un başkenti Ninova’ya kadar uzanan ticaret için yapılan ünlü Kral Yolu’nu yapmışlardır.
  • Parayı bularak takas usulüne son vermişlerdir.
  • Altın ve gümüş madenlerini işletmişler. Orduda paralı askerler kullandıkları için kısa sürede yıkılmışlardır.
  • Çok tanrılı dinleri vardı. Fenike Alfabesini kullanmışlardır.

 

İyonlar(İonlar):

  • Yunanistan’da ki Dorlardan kaçan Akalar tarafından kurulmuştur.
  • En önemli şehirleri Milet, İzmir, Efes ve Foça’dır.
  • Ticaret yolları üzerinde bulundukları için kültür alanında gelişmişlerdir. Matematikte:Tales, Pisagor, felsefede: Diyojen, tıpta: Hipokrat, tarihte: Herodot yetişmiştir.
  • İyonya’da özgür düşüncenin varlığı felsefenin doğmasını sağlamıştır.
  • Şehir devletleri önce krallar sonraları asiller ve son olarak da demokratik hükümetler tarafından yönetildiler.
  • Karadeniz’de koloniler kurmuşlardır. (Sinop, Samsun ve Trabzon)
  • Homeros’un İlyada ve Odesa ve destanları ünlüdür.
  • Dünyanın 7 harikasından biri olan Efes Artemis tapınağı onlara aittir.

 

Urartular:

  • Diğer Anadolu Uygarlıklarından farklı olarak Doğu Anadolu’da kurulmuşlardır.Başkentleri Tuşpa (Van) dır.
  • Tarım, maden işçiliği, kabartma, kaya oymacılığı ve mimaride gelişmişlerdir.
  • “Hurriler” tarafından kurulan Urartuların kurucusu “I. Sardur’ dur.”
  • “Medler ve İskitler“ tarafından yıkılmışlardır. notbak.com
  • Krallıkla yönetilen Urartularda ülke eyaletlere ayrılmıştı. Eyaletleri “En-nam” denilen valiler yönetiyordu.
  • Çok Tanrılı dine inanmışlardır. Ahiret inançları güçlüdür.
  • Asur çivi yazısını ve az da olsa resim yazısını kullandılar.
  • Eski Ön Asya’nın gerçek maden ustalarıdır.

Ekleyen : Sedat Kınayı