Karahanlılar ve Gazneliler
KARAHANLILAR VE GAZNELİLER
KARAHANLILAR (840-1212)
- Karluk , Yağma, Çiğil Türk boyları tarafından kurulmuştur.
- Karahanlı hükümdarlarına kuvvetli anlamında “kara” denilmiştir.
- İlk hükümdarları Bilge Kül Kadir Han’dır.
- Satuk Buğra Han İslamiyeti kabul ederek Abdülkerim adını almış ve İslamiyeti resmi din olarak kabul etmiştir.
- En parlak devirleri Yusuf Kadir Han zamanıdır.
- Karahanlılar Yusuf Kadir Han’dan sonra çıkan iç karışıklıklar yüzünden Doğu ve Batı olmak üzere iki kısma ayrıldılar.
- Doğu Karahanlılar Devleti Karahitaylar tarafından yıkıldılar.
- Batı Karahanlılar Devleti Harzemşahlar tarafından yıkıldılar.
Karahanlıların Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi:
- Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.
- Devlet yönetiminde ikili sistemi kullanmışlardır.
- Halkın tamamına yakını Türktür bu yüzden resmi dil Türkçedir.
- Türklere ait ilk İslami eserler bu dönemde yazılmıştır. Bu eserler:
| ESER | YAZAR | ÖZELLİĞİ |
| Kutadgu Bilig | Yusuf Has Hacip | İdeal devlet yönetiminin anlatıldığı ilk eser. |
| Divan-ı Lügati’t Türk | Kaşgarlı Mahmut | Türkçeye ait bütün lehçelerin yer aldığı ilk sözlük. dersimiz.com |
| Atabetü’l Hakayık | Edip Ahmet Yükneki | Ahlaki öğütlerin yer aldığı ilk eser. |
| Divan-ı Hikmet | Ahmet Yesevi | İslamiyeti tasavvuf yoluyla anlatan ilk eser. |
GAZNELİLER (963-1187)
- Samanoğullarının Herat Valisi Alp Tigin tarafından kurulmuştur.
- Gazne şehri bu devletin başkenti olduğu için devletin adı Gazneliler olmuştur.
- Sebük Tigin devletin asıl kurucusu kabul edilir.
- Gazne’li Mahmut Abbasi Halifesini Büveyhoğullarının baskısından kurtarmış ve halife Gazneli Mahmut’a ”sultan“ unvanını vermiştir.
- Not: Gazneli Mahmut “sultan“ unvanını kullanan ilk hükümdardır.
Gazneli Mahmut’un Hindistan seferlerinin sebepleri:
- Hindistan’ın zenginliklerinden yararlanmak.
- Hindistan’a İslamiyet'i yaymak.
Not: Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer yapmıştır.
Sultan Mesut Selçuklularla Dandanakan Savaşını (1040) yapmış ve yenilmiştir.
Dandanakan Savaşının sebebi: Selçukluların Horasan’a yerleşmeleridir
Dandanakan Savaşının sonuçları:
- Gazneliler zayıflayarak yıkılış sürecine girmişlerdir.
- Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
Gaznelilerin Yıkılışı:
Afgan yerlileri olan Gurlular Gaznelilere son verdiler (1187)
Gaznelilerin Özellikleri:
- Gazneliler birçok milletten oluşan çok uluslu bir devletti.
- Gazneliler döneminde saray ve orduda Türkçe, yazışma dili Arapça, eğitim ve edebiyat dili Farsça ve Arapça kullanılıyordu.
Ekleyen : Sedat Kınayı