Mezopotamya Uygarlıkları (Sümerler, Akadlar, Elamlar, Babilliler, Asurlular)
MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI
Mezopotamya uygarlığını Sümerler, Akadlar, Elamlar, Babilliler ve Asurlular meydana getirmişlerdir.
- Asya’dan gelen kavimlerden kuruldu.
- “Site “ denilen şehir devletleri halinde yaşadılar.
- Sitelerin başında “ensi veya patesi“ denilen krallar bulunurdu.
- Ensi veya patesi birkaç siteye hakim olursa ”lugal” bütün sitelere egemen olursa “lugal kalma=büyük kral” olurdu.
- MÖ 3500’lerde yazıyı bularak kullandılar.
- Tarihte ilk kez yazılı edebiyat alanında eserler verdiler (Yaradılış ve Gılgamış destanları, Tufan Hikayesi)
- Geometri ve aritmetiğin temelini atmışlar, dört işlemi kullanmışlar, dairenin alanını hesaplamışlardır.
- “Ziggurat“ adlı çok katlı tapınakları vardı. Zigguratların:
a. Alt katlarını buğday ambarı
b. Orta katlarını okul ve tapınak
c. En üst katlarını rasathane (gözlemevi) olarak kullanmışlardır.
- Çok tanrılı dinleri vardı.
- Ekonomik yaşamın temeli tarıma dayanırdı.
- Sümer ordusu atlı ve yayalardan oluşurdu. Savaş arabalarını ilk kez Sümerler kullanmıştır.
- Gümüşü para yerine kullandılar.
- Önemli site (şehir devletleri): Ur, Uruk, Kiş, Eridu, Umma, Lagaş’tır.
- Sümerlerde ilk yazılı kanunları yapan Lagaş Kralı Urgakina‘dır. Kanunlarında aile hukukuna önem vermişlerdir.
- Arabistan’dan gelen ”Sami” kavimlerindendir. Orta Mezopotamya’da devlet kurmuşlardır.
- Sümer kültürünü Ön Asya’ya taşıdılar. Sümerlere son verdiler.
- “Kral Sargon“ dönemi en güçlü dönemleridir. notbak.com
- Tarihte bilinen ilk düzenli orduyu kurdular ve Mezopotamya’ya egemen oldular.
- Dünyada bilinen ilk harita Akadlar tarafından çizilen Mezopotamya haritasıdır.
- Güneydoğu Mezopotamya’da kuruldular.
- Güzel sanatlar, süsleme ve tarımda ilerlediler.
- Merkezi “Sus” şehridir.
- Asurlular tarafından yıkıldılar
Babiller:
- Samilerin bir kolu olan ”Amurlular” tarafından kuruldular.
- En büyük hükümdarları Hammurabi’dir. Kendi adıyla anılan kanunlarını yapmıştır.
- I. Babil Kralı Hammurabi gücünü din yerine ordudan alan bir idare kurdu. Böylece dünyada ilk mutlak krallık (monarşi) ortaya çıktı.
- I. Babil devletine Hititler son verdi.
- II. Babil Devleti’nin en güçlü kralı Nabukednazer’dir bu kral Babil Kulesi ve Babil’in Asma Bahçelerini yaptırmıştır.
- II. Babil Devleti’ne Persler son vermişlerdir.
Asurlar:
- MÖ 2000’lerde Anadolu’da ticaret kolonileri kurarak ticareti geliştirdiler. Koloni: Bir devletin kendi sınırları dışında kurduğu ticaret merkezi.
- Kaya oymacılığında ilerlemişlerdir.
- Hammurabi kanunlarından daha sert ceza kanunları vardı.
- “Karum” denilen pazaryerleri kurmuşlardır. En büyük Karum Kayseri-KÜLTEPE’deki Kaniş’tir.
- Sürekli ve düzenli orduları vardı.
- MÖ VII. Yüzyılda Medler ve Babiller tarafından ortadan kaldırıldılar.
- Not: Asurlar Sümerler’in çivi yazısını Anadolu’ya taşıyarak Anadolu’nun “tarih çağlarına” girmesini sağladılar.
Mezopotamya Uygarlıklarından günümüze kadar mimari eserler gelememesinin sebepleri:
- Mezopotamya’da taş çok az bulunduğu için binalarını kerpiç ve topraktan yapmaları.
- Mezopomya’nın sık sık istilalara uğraması yüzünden savaşlarda tahrip olması.
Ekleyen : Sedat Kınayı