Mitoz Bölünme

Vücut hücreleri belirli bir büyüklüğe gelince bir hücreden birbirine benzeyen iki yavru oluşmasına mitoz bölünme denir.Mitoz bölünme çok hücreli bitki ve hayvanların vücut hücrelerinde görülür. Hücre bölünmeye başlamadan bir hazırlık evresi geçirir. Yalnız çizgili kas hücreleri,sinir hücreleri ve olgunlaşmış alyuvar hücrelerinde mitoz bölünme görülmez.Mitoz bölünme ile yaşlanan veya yaralanan hücrelerin yerine yeni hücreler oluşur. Mitoz bölünme sonunda hücrenin hacmi küçülür,hücre sayısı artar.Mitoz bölünmede,bir hücreden iki yeni canlı oluşur ve hücredeki kromozom sayısı değişmez.Oluşan hücreler birbirinin tamamen aynısıdır. Vücut hücrelerinde kromozom sayısı (2n) ile gösterilir. İnsanda 2n = 46 Kromozom,Sirke sineğinde 2n = 8,domateste 2n = 2 kromozom bulunur
Mitoz bölünme ile oluşan hücre sayısı 2ⁿ ile hesaplanır.( n = toplam mitoz bölünmeyi ifade eder.)

?  Mitoz bölünme tek hücrelilerde üremeyi, çok hücrelilerde büyüme,onarım ve gelişmeyi sağlar.
Hücre bölünmesinin hızı hücrenin özelliklerine göre değişir. Embriyonun ilk evrelerinde 20 dakika da bir bölünür. Derimizi oluşturan epitel hücrelerde sık sık bölünür.

?  Sinir hücreleri hayatın sonuna kadar bölünmez.
Çok hücreli canlılarda bölünme canlının kontrolündedir. Kontrol dışına çıkarsa kanser gibi hastalıklara neden olur.Tek hücreli canlılarda sitoplazma ve çekirdek yeterince büyüyünce çekirdek bölünme emri verir. Çekirdek ve sitoplazma böylece ikiye bölünür.Mitoz bölünme ile aynı hücrelerin oluşması, aşağıdaki işlem basamakları ile gerçekleşir:
? Her bir kromozomun (DNA) kendini eşlemesi,
? Eş kromozomların hücrede birbirinden ayrılarak ayrı kutuplara çekilmesi,
? Oluşacak yeni hücrenin kalıtsal materyali olarak görev alacağı sitoplazmanın paylaşılması.

1. İnterfaz
2. Çekirdek eşlenmesi
3. Sitoplazma bölünmesi

?  1. İNTERFAZ : Mitoz hücre bölünmesinde bölünmeye hazırlık evresidir.
?  2. ÇEKİRDEK EŞLENMESİ : Profoz,Metafaz,Anafaz,Telofaz evreleri vardır.
a. Profaz : DNA'lar kendini eşler. Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozom durumunu alır. Profaz ilerledikçe kromozomlar belirginleşir ve birbirine sarılmış iki uzun iplikçik, kromatit halini alır. Kromatitler uzunlamasına bütün noktalarından birleşir. Bu noktaya sentromer denir.
Profazın sonuna doğru, çekirdek zarı ve çekirdekçiğin erimeye başladığı görülür. Bu sırada hayvan hücresinin sitoplazmasında bulunan sentrioller, uzayıp kısalabilen iğ ipliklerini oluşturur. Bitki hücresinde sentrioller yoktur. Ancak sitoplazmada bunun karşılığı olan alana kutup başlıkları denir.

b. Metafaz : Bu evrede kromozomların kromatitleri ayrılır; sadece sentromerli kısımları tutunur. İğ ipliklerine tutunan kromozomlar, hücrenin ekvator düzlemine dizilir. Kromozomların en belirgin görüldüğü evre metafaz evresidir. Kromatitler, sentromerleri ile iğ ipliklerine tutunur ve zıt kutuplara gitmek üzere harekete geçer.

c. Anafaz :Her bir kromozomun sentromer belirgin olarak ikiye bölünür ve kromatitler tam olarak birbirinden ayrılır. Kromatitlerin kutuplara hareketi, belirgin olarak bu evrede görülür. Kromatitler birbirinden ayrıldıktan sonra, kardeş kromozomlar olarak adlandırılır. Kardeş kromozomlar kutuplara ulaştığında, anafaz evresi tamamlanır.
d. Telofaz : Kromozomlar çözülür ve kromatin durumuna geçer. İğ iplikleri kaybolur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı oluşur. Bundan sonra sitoplazmanın paylaşılması başlar. Hayvan hücresinde sitoplazma, hücrenin orta kısmında dıştan içe doğru boğumlanır ve ikiye ayrılır
Bitki hücresinde sitoplazma paylaşılması, hücrenin orta kısmında orta lamel oluşumu ile başlar. Daha sonra hücre çeperi oluşur. Sitoplazma paylaşıldıktan sonra organeller oluşur.

MİTOZ BÖLÜNME ÖZELLİKLERİ
?  Yavru hücreler ana hücrenin yarısı kadardır.
?  Görevlerine göre dokulara eklenerek büyümeyi sağlar, yıpranan yerleri onarır.
?  Bitkiler meristem dokuya sahip olduklarından büyüme sınırsızdır. Meristem dokudaki hücreler sürekli bölündüklerinden bitki enine, boyuna büyümenin yanı sıra dal,yaprak,çiçek oluşmasını da sağlar.
?  Hayvanlarda büyüme sınırlıdır. Örneğin insanlar 20 yaşına kadar büyür. Büyüme sonucu özelleşen hücreler bölünme yeteneğini kaybeder. Bölünen hücreler dokunun büyümesini yada yıpranan yerleri onarmayı sağlar.
?  Çekirdek bölünmesine karyokinez, sitoplazma bölünmesine sitokinez denir.
?  Bir hücrelilerde çoğalmayı, çok hücrelilerde vücut hücre sayısının artmasını,büyümesini ve yıpranan yeri onarmaya yarar.
?  Mitoz bölünme hücre sayısını artırır. Kromozom sayısını sabit tutar. İnsan da 46 kromozom olduğu gibi.

Ekleyen : Editör 3